Πρόκειται για μερικά από τα ευρήματα της έκθεσης «Αγροτικά Μηχανήματα & Ανταγωνιστικότητα Πρωτογενούς Τομέα» που δημοσιοποίησε τη Μεγάλη Δευτέρα, 18 Απριλίου, το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).
Όπως τονίζουν οι συντάκτες της έκθεσης, Νίκος Βεντούρης και Άγγελος Τσακανίκας, το πρότυπο ανάπτυξης που ακολουθήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα ήταν στρεβλό, καθώς βασίστηκε στην κατανάλωση, οδηγώντας στη δεινή θέση που βρισκόμαστε σήμερα.
Στην προσπάθεια να βγούμε από την κρίση, θα πρέπει πρωτίστως να αυξήσουμε τις εξαγωγές, εστιάζοντας στο «τι μπορούμε να κάνουμε καλά» ως χώρα. Η γεωργία σίγουρα είναι ένας από τους τομείς στους οποίους η Ελλάδα διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα.
Ωστόσο, η ελληνική γεωργία μαστίζεται και από χρόνια προβλήματα που την εμποδίζουν να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις στις διεθνείς αγορές.
Ένα από τα βασικά της προβλήματα, που αγνοείται από το ευρύ κοινό, είναι το χαμηλότατο επίπεδο της εκμηχάνισης. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, στην Ελλάδα αντιστοιχούν μόλις 0,5 τρακτέρ ανά εκμετάλλευση, τη στιγμή που ο δείκτης αυτός είναι 1,9 στην Ισπανία, 2 στην Ιταλία και 2,1 στην Πορτογαλία. Ταυτόχρονα, ο στόλος των τρακτέρ είναι πεπαλαιωμένος, με μέση ηλικία τα 23 έτη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται όχι μόνο για την παραγωγικότητα των αγροτών, αλλά και για την ασφάλεια των αγροτών και το περιβάλλον.
Οι μελετητές προτείνουν την εφαρμογή ενός συστήματος απόσυρσης των ελκυστήρων, που θα χρηματοδοτηθεί από την επιβολή ήπιων τελών κυκλοφορίας στα υπάρχοντα τρακτέρ, ανάλογα με την ιπποδύναμή τους. Το σύστημα αυτό θα επέτρεπε την ανανέωση του στόλου των ελκυστήρων της χώρας μας, αλλά όχι μόνο: Θα επέτρεπε την ακριβή καταγραφή του υπάρχοντος δυναμικού, για το οποίο σήμερα δεν διαθέτουμε επαρκή στοιχεία. Επιπλέον, προτείνουν να θεσμοθετηθεί «ΚΤΕΟ» για αγροτικά μηχανήματα και να προωθηθεί η κατάρτιση των αγροτών.
Η παρουσίαση της μελέτης έγινε στις 18 Απριλίου, παρουσία εκπροσώπων των εταιρειών του κλάδου των αγροτικών μηχανημάτων, αλλά και του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστα Σκανδαλίδη, ο οποίος αναφέρθηκε στις προσπάθειες που καταβάλλονται, ώστε η ελληνική γεωργία να ξαναβρεί τον παραγωγικό της προσανατολισμό.
Το υπουργείο φιλοδοξεί ως το τέλος του 2013 το εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων να περάσει σε θετικό πρόσημο, παρατήρησε ο υπουργός, θεωρώντας τον στόχο απόλυτα εφικτό.
Πολλαπλά τα οφέλη της απόσυρσης
Η μελέτη του ΙΟΒΕ επικεντρώνεται στα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει ο αγροτικός τομέας της χώρας και τον βαρύνοντα ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα παραδοσιακά συγκέντρωνε σημαντικά πλεονεκτήματα και, παρά τη φθίνουσα πορεία της αγροτικής παραγωγής την τελευταία 15ετία, εξακολουθεί να διατηρεί υψηλότερη συμβολή στη διαμόρφωση του εθνικού προϊόντος, σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (4% του ΑΕΠ το 2009 έναντι 1,6% του ΑΕΠ στην ΕΕ-27). Ο πρωτογενής τομέας στην Ελλάδα έχει συγκριτικά υψηλό ποσοστό συμμετοχής στη συνολική απασχόληση (11,3%) σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες (4,7%), ενώ οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων αποτελούν το 28% των συνολικών εξαγωγών της χώρας.
Όπως τονίζει το ΙΟΒΕ: «Οποιαδήποτε προσπάθεια αναζωογόνησης του αγροτικού τομέα θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη στο σύνολο της οικονομίας. Η συνολική στροφή της ελληνικής οικονομίας προς την εξωστρέφεια είναι βασικό απαιτούμενο, καθώς οι εξαγωγές μπορούν να αποτελέσουν τον αναπτυξιακό μοχλό της οικονομίας τα επόμενα χρόνια».
Ωστόσο η δυναμική αυτή δεν αξιοποιείται, καθώς σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα εμποδίζουν την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα. Από το 2000 έως το 2007 το πραγματικό αγροτικό εισόδημα έχει συρρικνωθεί κατά 17%, ενώ το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων αυξήθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 11% την περίοδο 1999-2009 και η συμβολή του στο συνολικό εμπορικό έλλειμμα διατηρείται σταθερή στο 7%.
Οι βασικοί παράγοντες που συνετέλεσαν στην επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας του πρωτογενούς τομέα είναι:
● Η αύξηση του εργατικού κόστους (μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής 7,5%, η 3η μεγαλύτερη στην Ε.Ε.) ● Κατακερματισμένος κλήρος, με μέσο μέγεθος αγροτικής εκμετάλλευσης τα 5 εκτάρια (Δανία 60 εκτάρια, Ισπανία 24 εκτάρια, Πορτογαλία 13 εκτάρια)
● Εφησυχασμός από τις επιδοτήσεις, τις ποσοστώσεις και τις εγγυημένες τιμές και έλλειψη επιχειρηματικότητας, με την έννοια της αναζήτησης ευκαιριών, νέων αγορών κ.λπ.
Καθοριστικό στοιχείο που συνετέλεσε στην απώλεια ανταγωνιστικότητας είναι η χαμηλή παραγωγικότητα του μηχανολογικού εξοπλισμού που χρησιμοποιείται στη γεωργική παραγωγή. Η πεπαλαιωμένη τεχνολογική στάθμη του στόλου των γεωργικών ελκυστήρων (μέση ηλικία 23 έτη έναντι 16 στην Ε.Ε. 84% του στόλου είναι μεσαίας ιπποδύναμης κάτω των 100 ίππων έναντι 140 ίππων στην ΕΕ, 50% στόλου με μονό διαφορικό) οδηγεί σε υψηλό κόστος παραγωγής και κατ’ επέκταση χαμηλή παραγωγικότητα.
Η σημασία του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, τα οφέλη από την αναβάθμιση του τεχνολογικού εξοπλισμού της αγροτικής παραγωγής, τόσο σε επίπεδο μεμονωμένου παραγωγού, όσο και ευρύτερα στην οικονομία, είναι και ποιοτικά και ποσοτικά. Σε επίπεδο μεμονωμένου παραγωγού η αγορά ενός καινούριου γεωργικού ελκυστήρα, νεότερης τεχνολογίας, και η εισαγωγή του στην παραγωγική διαδικασία, συνεπάγονται αύξηση των εσόδων του παραγωγού κατά 10%, μείωση του κόστους παραγωγής κατά 32%, και άρα αύξηση της κερδοφορίας του κατά 21%.
Σημαντικά είναι και τα ποιοτικά οφέλη, με αύξηση της αποδοτικότητας των καλλιεργούμενων εκτάσεων, χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμων και λιγότερες εκπομπές ρύπων, μείωση του χρόνου που απαιτείται για την πραγματοποίηση των καλλιεργητικών εργασιών, μείωση του κόστους συντήρησης και του χρόνου ακινητοποίησης του μηχανήματος για επισκευές, αποδοτικότερη χρήση των γεωργικών εφοδίων και ασφάλεια του χρήστη.
Πρόγραμμα ανανέωσης του στόλου
Στη μελέτη του ΙΟΒΕ προτείνεται ένα πρόγραμμα απόσυρσης παλαιών ελκυστήρων και παροχής κινήτρων για την απόκτηση νέων, ώστε να αυξηθεί η αποδοτικότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Το πρόγραμμα προβλέπει την επιβολή τελών κυκλοφορίας χαμηλού ύψους σε υφιστάμενους και νέους ελκυστήρες και την υιοθέτηση κινήτρου επιδότησης της τάξης των 160 ευρώ με βάση την ιπποδύναμη του νέου ελκυστήρα. Το πρόγραμμα είναι δημοσιονομικά ουδέτερο, δηλαδή δεν επιβαρύνει το Δημόσιο, καθώς πρακτικά τα πρόσθετα έσοδα από τα τέλη προωθούνται στην επιδότηση νέων μηχανημάτων. Πιο συγκεκριμένα η ανάλυση του προγράμματος γίνεται στη βάση σύγκρισης δυο σεναρίων: ● Ένα Σενάριο Μη Δράσης, όπου δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο για την ανανέωση του στόλου και θεωρούμε ότι στο σύστημα εισέρχονται 1.400 νέα τρακτέρ ετησίως, δηλαδή η αγορά σταθεροποιείται σε αυτά τα επίπεδα (παρόλο που κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά αβέβαιο τα επόμενα χρόνια).
● Ένα Σενάριο Δράσης, όπου προβλέπεται πρόγραμμα ανανέωσης του στόλου έως και 4.000 ελκυστήρων ετησίως, με την επιβολή τελών κυκλοφορίας σε όλα τα τρακτέρ (υφιστάμενα και νέα) ανάλογα με την ιπποδύναμη αφενός, και την επιδότηση με βάση την ιπποδύναμη του ελκυστήρα αφετέρου, γεγονός που καθιστά το πρόγραμμα αυτοχρηματοδοτούμενο και δημοσιονομικά βιώσιμο. Τα τέλη κυκλοφορίας που προβλέπεται να επιβληθούν στους νέους ελκυστήρες είναι χαμηλότερα σε σχέση με αυτά που προτείνεται να επιβληθούν στον υφιστάμενο στόλο μηχανημάτων, προκειμένου να δοθεί ένα επιπλέον κίνητρο για την αγορά νέων μηχανημάτων. Από τη σύγκριση των Σεναρίων Δράσης και Μη Δράσης, προκύπτει ότι το σχέδιο ανανέωσης του στόλου των γεωργικών ελκυστήρων είναι προτιμότερη λύση σε σχέση με την επιλογή μη λήψης μέτρων πολιτικής για την τεχνολογική αναβάθμιση της
αγροτικής παραγωγής, καθώς το Σενάριο Δράσης υπερτερεί του Σεναρίου Μη Δράσης κατά περίπου 3,5 εκατ. ευρώ. Γενικότερα, όμως τα μακροοικονομικά οφέλη που προκύπτουν από την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος σε συνδυασμό με ένα πλέγμα διοικητικών / διαρθρωτικών παρεμβάσεων που προτείνονται για την τεχνολογική αναβάθμιση της ελληνικής γεωργίας, αλλά και τα μικροοικονομικά οφέλη στο επίπεδο του αγρότη - παραγωγού, μπορούν να υποστηρίξουν τη βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης του πρωτογενούς τομέα στο νέο αναπτυξιακό πρότυπο για την ελληνική οικονομία.
Σχέδιο Σκανδαλίδη για θετικό εμπορικό ισοζύγιο ως τα τέλη του 2013
Ανταγωνιστικότητα σημαίνει και κατάρτιση
Κλειδί για την αναδιάρθρωση της ελληνικής γεωργίας και την ανάκτηση της χαμένης της ανταγωνιστικότητας είναι η ανανέωση όχι μόνο του στόλου των αγροτικών μηχανημάτων, αλλά και του έμψυχου δυναμικού της, με την εκπαίδευση των παραγωγών και την είσοδο νέων αγροτών στην παραγωγή. Στο σημείο αυτό συμφώνησαν όλοι οι συμμετέχοντες στην παρουσίαση της μελέτης του ΙΟΒΕ για την εκμηχάνιση του πρωτογενούς τομέα, προτείνοντας και λύσεις. Κώστας Σκανδαλίδης
«Θα ήθελα να εντάξω το επιμέρους θέμα του εκσυγχρονισμού σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αγροτικής ανάπτυξης, για να το πω με όρους συρμού, σε ένα μεσοπρόθεσμο σχέδιο της αγροτικής οικονομίας», παρατήρησε ο κ. Σκανδαλίδης, παρουσιάζοντας τους στόχους του υπουργείου με ορίζοντα το 2015.
Πρώτος και φιλόδοξος στόχος, η μετατροπή του αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων σε θετικό ως τα τέλη του 2013. Επίσης το ΥπΑΑΤ θα δώσει βάρος στην αύξηση της χρηματοδότησης της αλυσίδας παραγωγής, την ενίσχυση της απασχόλησης, μέσα από την αναβάθμιση και ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού, την ανανέωση των μέσων παραγωγής και, τέλος, την αξιοποίηση της αργούσας αγροτικής γης.
Δημήτρης Εσκιάδης
«Πρέπει να πάμε στη δημιουργία πραγματικά βιώσιμων γεωργικών επιχειρήσεων. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίστηκε από άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Αγγλία, και λύθηκε με την εφαρμογή προγράμματος απόσυρσης απαρχαιωμένων μηχανημάτων», παρατήρησε ο κ. Εσκιάδης, ο οποίος τάχθηκε υπέρ των αναπτυξιακών προγραμμάτων, βοηθούμενων όμως «από έναν αξιόπιστο και αυστηρό ελεγκτικό μηχανισμό».
Σάββας Μπαλουκτσής
«Με τη μελέτη του ΙΟΒΕ καταρρίπτεται επιτέλους ένας μύθος, ότι η Ελλάδα έχει γεμίσει τρακτέρ», επισήμανε ο κ. Μπαλουκτσής, τονίζοντας πως «μέχρι σήμερα στη χώρα μας δεν υπάρχει ένα αξιόπιστο σύστημα απογραφής και διαγραφής των ελκυστήρων που εργάζονται στην Ελλάδα».
Το κόστος είναι πολύ υψηλό και δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά και περιβαλλοντικό και ανθρώπινο.
Βαγγέλης Διβάρης
«Θα ήθελα να είχα δει αυτή τη μελέτη 2 χρόνια πριν ή έστω 6 μήνες πριν, που σχεδίαζα τα Σχέδια Βελτίωσης», σχολίασε ο κ. Διβάρης, που τόνισε ότι «η εκμηχάνιση δεν είναι αυτοσκοπός και ούτε το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης είναι μια ευκαιρία να κινηθεί απλά η οικονομία. Εάν δεν προσέξουμε και δημιουργήσουμε αγρότες που πάλι θα χρεωθούν δεν θα μπορέσουμε να επιτύχουμε να είμαστε ανταγωνιστικοί», παρατήρησε.
Γιώργος Παπαδάκης
Τα γεωπονικά πανεπιστήμια της χώρας μπορούν με το προσωπικό και τις υποδομές τους να συνδράμουν στην προσπάθεια για αναβάθμιση της κατάρτισης των αγροτών, τόνισε ο κ. Παπαδάκης, που έδωσε βαρύτητα στην ασφάλεια του περιβάλλοντος που θα προκύψει από την ανανέωση του στόλου, ενώ επισήμανε ότι από τις συζητήσεις για την ενέργεια απουσιάζει η βιομάζα, η οποία θα πρωταγωνιστήσει τα επόμενα χρόνια.
Δημήτρης Προβατάς
Τη σημασία της αγροτικής κατάρτισης εξήρε και ο κ. Προβατάς, ο οποίος μάλιστα πρότεινε τη δημιουργία ΙΕΚ επισκευής και κατασκευής αγροτικών μηχανημάτων στους χώρους του παλιού ΚΕΓΕ Λάρισας.
Γιώργος Καραμπάτος
Το Επιμελητήριο Μεσσηνίας μπορεί να διαθέσει το εκπαιδευτικό του κέντρο και να αναλάβει τα έξοδα των καθηγητών για τη δημιουργία ενός κέντρου κατάρτισης των αγροτών, τόνισε ο κ. Καραμπάτος, ζητώντας τη συνεργασία του ΙΟΒΕ, του ΥπΑΑΤ και του ΓΠΑ για το σκοπό αυτό.
Αθανάσιος Νάτσης
Η μελέτη του ΙΟΒΕ είναι άκρως ενδιαφέρουσα, θα πρέπει ωστόσο να δούμε ποιο είναι το βάρος των αγροτικών μηχανημάτων στο τελικό κόστος των προϊόντων, παρατήρησε στην παρέμβασή του ο κ. Νάτσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου